İDARİ YARGIDA TEK DİLEKÇE İLE İKİ DAVA AÇILMASI
Giriş:
İdari yargıda kural olarak her bir uyuşmazlık ve işlem için ayrı bir dava açılır. Ancak bazı istisnai durumlarda birden fazla işlemin iptali için tek bir dava açılabilir.
Gerek medeni yargılama usulünde gerekse idari yargılama usulünde, hangi durumlarda, birden fazla uyuşmazlığın tek bir dava ile görülebileceği veya ayrı ayrı açılmış davaların birleştirilebileceği haller ilgili yasalar ile düzenlenmiştir. İdari yargıda davaların birleştirilmesi veya davaların birlikte görülmesine ilişkin farklı düzenlemeler bulunmaktadır.
- Bağlantılı Davalar
İYUK 38. maddede ise bağlantılı davalar “Aynı maddi veya hukuki sebepten doğan ya da biri hakkında verilecek hüküm, diğerini etkileyecek nitelikte olan davalar” şeklinde tanımlanmıştır. Dolayısıyla, davaların bağlantılı olduğunun kabul edilebilmesi için aynı “maddi sebepten” veya “hukuki sebepten” doğması ya da “biri hakkında verilecek hükmün diğerini etkileyecek nitelikte” olması gerekir.
- Tek Dilekçe İle İki Dava Açılması
İYUK, 5.maddede her idari işlem için ayrı ayrı dava açılabileceği kabul edilmektedir. Ancak söz konusu hükmün 1.fıkrasına göre; aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık yada sebep-sonuç ilişkisi bulunan birden fazla işleme karşı bir dilekçe ile de dava açılabilir. Kanun, birden fazla idari işlem hakkında tek dilekçe ile dava açılabilmesi için; işlemler arsasında “maddi bağlılık”, “hukuki bağlılık” veya”sebep-sonuç” ilişkisi aramaktadır. Maddi bağlılık; dava konusu edilen birden fazla işlemin aynı maddi olan ve sebepten dolayı tesis edilmiş olmasını, “hukuki bağlılık”; davada göz önünden tutulması ve uygulanması gerekli hukuk düzenlemelerinin aynı olmasını ifade eder. İşlemler arasındaki sebep sonuç ilişkisi ise; işlemlerden birinin sebep işlem, diğerinin sonuç işlem olması, yani işlemlerden birinin diğerinin sebebi ya da sonucu olmasıdır.
Birden çok işleme karşı tek dilekçe ile dava açılabilmesi için, maddi ve hukuki bağlılık veya sebep sonuç ilişkisi yanında şu koşullar aranır:
- Dava konusu edilecek idari işlemler konusunda aynı yargı yerinin görevli bulunması,
- Davalı idarenin aynı olması,
- Dava konusu edilecek işlemlerin, dava süresi koşulunu taşımaları,
Birden fazla işleme karşı tek dilekçe ile dava açılması, kanunen düzenlemiş bir davaların birleştirilmesi yöntemidir. Ancak, bu yöntem bağlantılı dava kavramından daha dar kapsamlıdır. Ayrıca, henüz dava açılması aşamasında mümkün olan bir birleştirme yöntemidir. Halbuki, bağlantılı dava yöntemiyle davaların birleştirilmesi için açılmış birden fazla dava bulunması gerekir. Bağlantılı davalardan diğer bir farkı da; aynı kişiyi ilgilendiren birden çok işlemler doğrudan tek dilekçe ile dava konusu edilebilirken, farklı kişileri ilgilendiren ayrı ayrı açılmış davalar da sonradan, aralarında bağlantı bulunması koşulu ile, birleştirilebilir. Ayrıca, bağlantılı davalarda, davalı idarenin aynı olması zorunluluğu da bulunmamaktadır. Bu nedenle; İYUK 5.maddenin 1.fıkrası ile getirilen düzenlemenin, davanın birleştirilmesinin özel bir yöntemi olduğu ve bağlantılı davalardan daha dar kapsamlı olduğu ifade edilebilir. Hemen şunu da eklemek gerekir ki; aynı kişinin, 5/1.madde hükmü çerçevesinde tek dilekçe ile açabileceği davaların ayrı ayrı açılması halinde, sonradan İYUK 38 vd. maddeleri çerçevesinde birleştirilmesini talep etmesine ve bu davaların birleştirilmesine hukuki bir engel bulunmamaktadır.
- İptal ve Tam Yargı Davasının Birlikte Açılması
İYUK’nun birlikte dava açılmasına imkân sağlayan bir diğer düzenleme ise 12.maddedir. Söz konusu hükme göre, “ilgililer haklarını ihlal eden bir idari işlem dolayısıyla Danıştay’a ve idare ve vergi mahkemelerine doğrudan doğruya tam yargı davası veya iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilirler.” Kural olarak iptal ve tam yargı davaları, ayrı ayrı açılabilirken, aynı idari işleme ilişkin iptal ve tam yargı davalarının aynı dilekçe ile açılabilecektir. Bu düzenleme; aynı kişiyi ilgilendiren, aynı idari işlemden kaynaklanan iptal ve tam yargı davalarının birlikte açılmasına imkân sağlamaktadır. Diğer bir ifade ile, ortada sadece bir idari işlem olmakla birlikte bu işlemden kaynaklanan iki ayrı dava -iptal ve tam yargı davası- vardır. Kanun, bu durumda davacıya seçimlik bir hak tanımıştır. Davacı dilerse, doğrudan doğruya tam davası açabileceği gibi, iptal davası ile birlikte de tam yargı davasını açabilir veya iptal davası açtıktan sonra bu davanın sonuçlanmasından sonra tam yargı davası açabilecektir.
NOT: İdari Davalar konusunda detaylar için lütfen büromuz ile iletişime geçiniz.
Avukat Oğuzhan KAPLAN
(Tüm Hakları Saklıdır. Yalnızca Meslektaşlarımız Dilekçelerinde Kullanabilirler.)
